TRAVMA SONRASI STRES BOZUKLUĞU NEDİR?

Travmatik olaylar; insanın fiziksel bütünlüğünü, yaşantısını, sevdiklerini, dünyaya ve insanlara olan inançlarını tehdit eden olaylardır. Travma ise bu korkunç olaylara verilen duygusal bir tepkidir. Kelime anlamı ‘yara’dır. Bunu aklımızda tutalım.

Bu travmatik olaylar; ciddi trafik kazaları/yaralanmalar, doğal ya da insanların sebep olduğu felaketler, birinin vahşice öldürülmesine tanıklık etme, birisinin kaza ya da afetteki halini görme, yakınlarından birinin ölümü, saldırıya/tecavüze/şiddete/istismara maruz kalma, hastalık olarak örneklenebilir. Yani aslında travmatik olaylar o kadar yaygın ki hepimizin hayatında var. Travm sonrası stres bozukluğu (TSSB) oluşması için bu travmatik olayları bizzat yaşamış olmak gerekmemektedir. Başkalarının başına geldiğine doğrudan tanıklık etmek, bir yakının başına travmatik bir olay geldiğini öğrenmek, travmatik olayların sevimsiz ayrıntılarıyla yineleyici ve aşırı düzeyde karşı karşıya kalmak da travma sonrası stres bozukluğu oluşumuna sebep olabilmektedir. Araştırmalar da göstermektedir ki, bu olaylar toplumun çok büyük bir kısmını etkilemektedir. Gelişmekte olan ülkelerde her yıl 117 milyon, gelişmiş ülkelerde ise 700 bin kişinin travmatik olaylardan etkilendiği tahmin edilmektedir.

Peki, travma sonrası stres bozukluğu ile baş etmeyi kolaylaştırmak için bir uzman yardımı alan kişi sayısı bu kadar fazla mı? Tabi ki de hayır! Travma sonrası stres bozukluğu çağımızın en sessiz ama en yoğun bozukluğudur belki de... Çağımızın bu kadar iç içe olduğu bu bozukluğu ne kadar tanıyoruz? Bize neler yapabilir biliyor muyuz? Hadi biraz bunlardan bahsedelim ama kendi kendimize tanı koyup ne kendimizi ne de başkalarını damgalamayalım.

Travmatik olayların istemdışı ve tekrar tekrar gelip sıkıntı veren anıları uyanıkken de, rüyalarınızda da sizi yalnız bırakmaz. Bu olaylar yeniden yaşanıyormuş gibi hissedip, flashbackler yaşayabilirsiniz. Yaşadığınız travmatik olayı çağrıştıran ufacık bir şeyle bile karşılaşmak sizi uzun ve yoğun bir ruhsal sıkıntıya boğabilir dahası fizyolojik tepkiler göstermenize bile sebep olabilir. Bu anılardan ve bu anıları çağrıştıran her şeyden kaçma çabasında bulunabilirsiniz. Bazense farkına bile varmadan travmatik olayların önemli bir yönünü tamamen ya da kısmen unutabilirsiniz. Sürekli olumsuz duygusal durumlar yaşayabilir ve olumlu duygularınıza uzun süre sahip çıkamayabilirsiniz. Dünyaya, kendinize ve baş-

kalarına karşı yüksek derecede olumsuz inançlar ve beklentiler geliştirebilirsiniz, suçlayıcı olabilirsiniz. Başkalarından da kendinizden de uzaklaşabilirsiniz. Güvende olduğunuz inancını kaybedebilirsiniz. Uyku bozuklukları yaşamaya başlayabilirsiniz. Normalde sevdiğiniz şeylere ilginizi kaybedip, normalde yaptığınız etkinlikleri yapmayı bırakabilirsiniz. Belki kendinize belki başkalarına karşı haksız saldırganlıklarda bulunabilirsiniz. Belki de her an tetikte kalıp, en

ufak şeyde bile irkilen, odaklanmakta güçlük çeken bir insana dönüşürsünüz.

Buradaki her cümle ‘belki’ ile başlıyor ve açık kapı bırakıyor. Çünkü bunlar olabilir ama olmayabilir de. Her bireyin yaşadıkları farklı belirti ve belirti şiddeti kombinasyonlarından oluşur. Ve tabi en önemlisi travmatik olay yaşayan herkes travma sonrası stres bozukluğu yaşamamaktadır. Kişilerin sosyodemografik özelliklerinin TSSB’ye maruz kalmakta belirleyici bir rol oynadığı bilinmektedir. Aynı zamanda, kadınların erkeklere göre, yalnızların evlilere göre, işsizlerin çalışanlara göre TSSB’ye karşı daha hassas olduğu da bilinmektedir.

Travma sonrası stres bozukluğu beraberinde depresif bozukluklar, anksiyete bozuklukları, madde kullanım bozukluğu ve agorafobi gibi farklı bozukluklar getirerek hayatı daha zor bir hale sokabilmektedir. TSSB yaşayan bireylerde, saldırganlık ve intihar girişimi artmaktadır. Öyle ki çoğu zaman farklı davranış ve düşüncelerinizin sebebinin travma sonrası stres bozukluğu yaşıyor olmanız olduğunu anlamazsınız bile. O yüzden artık çağımızın bu sessiz ama tehlikeli bozukluğuna biraz daha odaklanmamız lazım.

En başta sizden travmanın kelime anlamını aklınızda tutmanızı istemiştim. Şimdi de Chrid Cleave'den çok kısa bir alıntıyla söyleyeceklerimi bitirmek istiyorum: “Yara izi ben kurtuldum demektir.”